W dniu 4 czerwca 2024 odbył się na Wydziale Historii jubileusz 70. urodzin prof. UAM dr. hab. Marii Musielak oraz dedykowany Jubilatce wykład otwarty PTH oddz. Poznań pt. Przewrotni sprawiedliwi. O trudnych relacjach Tessalów i Fokijczyków, który wygłosił prof. dr hab. Sławomir Sprawski (Uniwersytet Jagielloński). Mowy wygłosili prof. Józef Dobosz - dziekan Wydziału Historii oraz prof. Katarzyna Balbuza - prodziekan Wydziału Historii, kierownik Pracowni Historii Starożytnej Grecji i Rzymu oraz prezes poznańskiego oddziału PTH. Laudację wygłosił prof. Leszek Mrozewicz. Listy gratulacyjne odczytała prof. Anna Tatarkiewicz, uroczystość prowadził prof. Krzysztof Królczyk. Dziękujemy Wszystkim Gościom, którzy zaszczycili swoją obecnością uroczystość, jak równie Rodzinie Pani Profesor, za obecność i życzenia. Dziękujemy Gronu Dziekańskiemu Wydziału Historii za obecność. Pani Profesor odebrała od współpracowników księgę jubileuszową (redaktorzy: K. Balbuza, K. Królczyk, A. Tatarkiewicz) a od Stowarzyszenia Historyków Starożytności medal Optimo magistro od SHS (wręczał prezes SHS prof. S. Sprawski i prof. A. Gillmeister).
Fot. Anna Tatarkiewicz
Maria Musielak urodziła się 21 czerwca 1954 r. w Poznaniu, z którym to miastem związała całe swoje życie i karierę naukową. Tutaj chodziła do przedszkola (uniwersyteckiego!), tu ukończyła Szkołę Podstawową nr 66 (lata 1961–1969) oraz prestiżowe I Liceum Ogólnokształcące im. Karola Marcinkowskiego (lata 1969–1973), w którym też uzyskała świadectwo maturalne (1973 r.), tutaj wreszcie odbyła studia historyczne na poznańskim Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza na kierunku historia (lata 1973–1977).
Już w szkole średniej Marii Musielak zwróciła uwagę grona pedagogicznego swoją dojrzałością, pracowitością, niezależnością intelektualną oraz swoimi pogłębionymi zainteresowaniami skierowanymi szczególnie ku naukom humanistycznym, w tym zwłaszcza historii, wykazywała także zainteresowanie poznawaniem języków obcych — uczęszczała nadobowiązkowo na lekcje języka łacińskiego oraz uczestniczyła w pracach szkolnego kółka języka francuskiego, wzięła również udział w międzynarodowym obozie języka francuskiego, zorganizowanym w Gnieźnie przez UNESCO (1972 r.). Wybór historii jako przedmiotu studiów uniwersyteckich był zatem dla niej oczywisty.
W trakcie studiów otrzymywała oceny bardzo dobre i miała bardzo wysoką średnią, co z jednej strony umożliwiło jej uzyskanie indywidualnej organizacji toku nauki, a z drugiej strony zostało dostrzeżone przez pracowników Wydziału. W opinii opiekuna roku, Maria Musielak — dzięki swej samodzielności, pracowitości i systematyczności oraz oczytaniu — była najlepszą studentką III roku. Warto podkreślić, że włączyła się również aktywnie w prace sekcji historii starożytnej Studenckiego Koła Naukowego Historyków przy UAM.
Jako przedmiot swych pogłębionych studiów nad przeszłością Maria Musielak wybrała historię starożytną i zapisała się na seminarium magisterskie prowadzone przez doc. Julię Zabłocką. W seminarium tym przygotowywała swoją pracę magisterską poświęconą rzymskiemu cesarzowi Trajanowi, którą ukończyła w 1977 r. Pracę tę, zatytułowaną „Środki i metody propagandy politycznej za Trajana”, promotorka oraz recenzent (prof. Stefan Parnicki-Pudełko) uznali za zasługującą na ocenę bardzo dobrą, podobnie wysoko ocenili też odpowiedzi magistrantki na pytania zadane na egzaminie dyplomowym. W rezultacie w dniu 6 maja 1977 r. Maria Musielak otrzymała tytuł magistra historii z wynikiem bardzo dobrym oraz dyplom ukończenia studiów z wyróżnieniem.
Z początkiem roku akademickiego 1977/78 Maria Musielak została zatrudniona w kierowanym przez doc. Julię Zabłocką Zakładzie Historii Starożytnej Wydziału Historycznego UAM, zrazu w charakterze asystenta stażysty, a następnie asystenta (1978 r.) i wreszcie starszego asystenta (1980 r.). Podjęła też intensywne prace nad przygotowaniem swojej dysertacji doktorskiej, zatytułowanej „Miasto-państwo Delfy w IV w. p.n.e. Studium z historii społeczeństwa greckiego”, którą ukończyła w 1985 r. Pomocny w tym był trzymiesięczny staż naukowy, który odbyła na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie pracowała pod kierownictwem uznanej badaczki świata antycznego, prof. Izy Bieżuńskiej-Małowist. Niewątpliwie do rozwoju formacji naukowej badaczki przyczynił się również jej udział w wykopaliskach archeologicznych, prowadzonych przez ekspedycję UAM na terenie rzymskiego obozu wojskowego i miasta cywilnego Novae w północnej Bułgarii (1984 r.).
W dniu 19 czerwca 1985 r. odbyła się obrona doktorska Marii Musielak. Recenzentami w przewodzie doktorskim byli prof. Stefan Parnicki-Pudełko (UAM) oraz doc. Benedetto Bravo (UW). Obaj recenzenci w konkluzji przygotowanych przez siebie opinii podkreślali rzetelność, solidność i dojrzałość naukową doktorantki oraz wyrazili pełną satysfakcję z jej odpowiedzi na zadane w trakcie obrony pytania. W rezultacie decyzją rady naukowej Instytutu Historii UAM w dniu 1 lipca 1985 r. Marii Musielak nadano stopień naukowy doktora nauk humanistycznych w zakresie historii, a wkrótce uzyskała też awans na stanowisko adiunkta. Rozprawa doktorska Marii Musielak ukazała się drukiem w 1989 r. Uczona otrzymała za nią indywidualną nagrodę III stopnia ministra edukacji narodowej.
W następnych latach Maria Musielak, obok prowadzenia działalności dydaktycznej na studiach dziennych i zaocznych, najpierw w strukturach Zakładu Historii Starożytnej, a od 1997 r. — Zakładu Historii Społeczeństw Antycznych, przygotowywała swoje kolejne prace naukowe, w tym przede wszystkim rozprawę, która miała stać się podstawą nadania jej stopnia doktora habilitowanego. Praca ta, która ostatecznie przybrała tytuł „Społeczeństwo greckich miast zachodnich wybrzeży Morza Czarnego”, ukazała się drukiem pod koniec 2003 r. Dysertacja uzyskała trzy jednoznacznie pozytywne recenzje, autorstwa prof. Leszka Mrozewicz (UAM), prof. Lesława Morawieckiego (UR) i prof. Krzysztofa Nawotki (UWr), co pozwoliło radzie naukowej Instytutu Historii UAM dopuścić Marię Musielak do kolokwium i wykładu habilitacyjnego. Odbyły się one w dniu 1 marca 2004 r. W opinii recenzentów oraz pozostałych osób biorących udział w posiedzeniu, Maria Musielak zaprezentowała się jako w pełni ukształtowana uczona, dojrzała pod względem naukowym, zasługująca na uzyskanie venia legendi w zakresie historii starożytnej. Rada naukowa IH UAM nadała jej jednogłośnie stopień naukowy doktora habilitowanego nauk humanistycznych w zakresie historii.
Wkrótce Maria Musielak uzyskała awans na stanowisko profesora UAM. W latach 2012-2017 pełniła funkcję kierownika Zakładu Historii Społeczeństw Antycznych Instytutu Historii UAM. Na swoim seminarium wypromowała wielu magistrów historii, a ostatnio także — od chwili wprowadzenia w Polsce systemu bolońskiego — również licencjatów. Pod jej kierunkiem naukowym powstała rozprawa doktorska, autorstwa Piotra Jagły, poświęcona polityce religijnej Filipa II Macedońskiego.
Maria Musielak wielokrotnie uczestniczyła w polskich i zagranicznych sympozjach i konferencjach naukowych, na których referowała wyniki swoich badań. Była beneficjentką stypendiów naukowych fundowanych przez szwajcarski Uniwersytet we Fryburgu (1991 r.), Uniwersytet w Tesalonikach (1993 r.), Fondation Hardt w Genewie (1996 r.) i Fundację Lanckorońskich (Rzym, 1998 r.). Uczestniczyła czynnie w realizacji grantów naukowych „Prosopographia Moesiaca” oraz „Transformacja Imperium Rzymskiego w czasach flawijskich” (lata 2008-2011). Była współredaktorką serii „Fontes Historiae Antiquae. Zeszyty źródłowe do dziejów społeczeństw antycznych”, do dziś jest współredaktorką serii wykładów gościnnych „Xenia Posnaniensia”. Za swoje osiągnięcia naukowe Maria Musielak trzykrotnie uzyskiwała nagrodę JM Rektora UAM (1983, 1988, 1991).
Jej zainteresowania naukowe oscylowały i oscylują wokół dziejów starożytnych Greków w różnych aspektach ich funkcjonowania. W szczególności interesuje ją grecka polis i jej ewolucja. Prowadziła badania nad kształtowaniem się polis w okresie klasycznym i jej funkcjonowaniem zarówno w kontekście spraw wewnętrznych, jak i polityki zewnętrznej. Mowa tutaj o współdziałaniu z amfiktionami, relacjach ze społecznościami niegreckimi. Badania nad poleis w świecie greckim obejmowały głównie polis delficką, ale także poleis helleńskie funkcjonujące w państwie rzymskim, a zwłaszcza kolonie greckie na zachodnim wybrzeżu Morza Czarnego. Maria Musielak prowadzi również badania w zakresie epigrafiki i prozopografii. Interesują ją elity greckiego społeczeństwa obywatelskiego, w tym ich obraz w piśmiennictwie antycznym. W obszarze dydaktyki prowadzi zajęcia kursowe oraz fakultatywne. W ofercie autorskiej dydaktyki fakultatywnej Maria Musielak realizuje od wielu lat całoroczny lektorat o nazwie Język grecki z elementami kultury antycznej, konwersatorium pt. Podróże starożytnych Greków i Rzymian, wykłady monograficzne pt. Jak rządzili się starożytni Grecy i Rzymianie czyli polityka od kuchni oraz Miasto antyczne. Centrum polityczna, kultura i sztuka, jak również wykład mistrzowski pt. Boginie starożytnych: miłości, śmierci, wojny, władzy.Maria Musielak urodziła się 21 czerwca 1954 r. w Poznaniu, z którym to miastem związała całe swoje życie i karierę naukową. Tutaj chodziła do przedszkola (uniwersyteckiego!), tu ukończyła Szkołę Podstawową nr 66 (lata 1961–1969) oraz prestiżowe I Liceum Ogólnokształcące im. Karola Marcinkowskiego (lata 1969–1973), w którym też uzyskała świadectwo maturalne (1973 r.), tutaj wreszcie odbyła studia historyczne na poznańskim Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza na kierunku historia (lata 1973–1977).
Już w szkole średniej Marii Musielak zwróciła uwagę grona pedagogicznego swoją dojrzałością, pracowitością, niezależnością intelektualną oraz swoimi pogłębionymi zainteresowaniami skierowanymi szczególnie ku naukom humanistycznym, w tym zwłaszcza historii, wykazywała także zainteresowanie poznawaniem języków obcych — uczęszczała nadobowiązkowo na lekcje języka łacińskiego oraz uczestniczyła w pracach szkolnego kółka języka francuskiego, wzięła również udział w międzynarodowym obozie języka francuskiego, zorganizowanym w Gnieźnie przez UNESCO (1972 r.). Wybór historii jako przedmiotu studiów uniwersyteckich był zatem dla niej oczywisty.
W trakcie studiów otrzymywała oceny bardzo dobre i miała bardzo wysoką średnią, co z jednej strony umożliwiło jej uzyskanie indywidualnej organizacji toku nauki, a z drugiej strony zostało dostrzeżone przez pracowników Wydziału. W opinii opiekuna roku, Maria Musielak — dzięki swej samodzielności, pracowitości i systematyczności oraz oczytaniu — była najlepszą studentką III roku. Warto podkreślić, że włączyła się również aktywnie w prace sekcji historii starożytnej Studenckiego Koła Naukowego Historyków przy UAM.
Jako przedmiot swych pogłębionych studiów nad przeszłością Maria Musielak wybrała historię starożytną i zapisała się na seminarium magisterskie prowadzone przez doc. Julię Zabłocką. W seminarium tym przygotowywała swoją pracę magisterską poświęconą rzymskiemu cesarzowi Trajanowi, którą ukończyła w 1977 r. Pracę tę, zatytułowaną „Środki i metody propagandy politycznej za Trajana”, promotorka oraz recenzent (prof. Stefan Parnicki-Pudełko) uznali za zasługującą na ocenę bardzo dobrą, podobnie wysoko ocenili też odpowiedzi magistrantki na pytania zadane na egzaminie dyplomowym. W rezultacie w dniu 6 maja 1977 r. Maria Musielak otrzymała tytuł magistra historii z wynikiem bardzo dobrym oraz dyplom ukończenia studiów z wyróżnieniem.
Z początkiem roku akademickiego 1977/78 Maria Musielak została zatrudniona w kierowanym przez doc. Julię Zabłocką Zakładzie Historii Starożytnej Wydziału Historycznego UAM, zrazu w charakterze asystenta stażysty, a następnie asystenta (1978 r.) i wreszcie starszego asystenta (1980 r.). Podjęła też intensywne prace nad przygotowaniem swojej dysertacji doktorskiej, zatytułowanej „Miasto-państwo Delfy w IV w. p.n.e. Studium z historii społeczeństwa greckiego”, którą ukończyła w 1985 r. Pomocny w tym był trzymiesięczny staż naukowy, który odbyła na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie pracowała pod kierownictwem uznanej badaczki świata antycznego, prof. Izy Bieżuńskiej-Małowist. Niewątpliwie do rozwoju formacji naukowej badaczki przyczynił się również jej udział w wykopaliskach archeologicznych, prowadzonych przez ekspedycję UAM na terenie rzymskiego obozu wojskowego i miasta cywilnego Novae w północnej Bułgarii (1984 r.).
W dniu 19 czerwca 1985 r. odbyła się obrona doktorska Marii Musielak. Recenzentami w przewodzie doktorskim byli prof. Stefan Parnicki-Pudełko (UAM) oraz doc. Benedetto Bravo (UW). Obaj recenzenci w konkluzji przygotowanych przez siebie opinii podkreślali rzetelność, solidność i dojrzałość naukową doktorantki oraz wyrazili pełną satysfakcję z jej odpowiedzi na zadane w trakcie obrony pytania. W rezultacie decyzją rady naukowej Instytutu Historii UAM w dniu 1 lipca 1985 r. Marii Musielak nadano stopień naukowy doktora nauk humanistycznych w zakresie historii, a wkrótce uzyskała też awans na stanowisko adiunkta. Rozprawa doktorska Marii Musielak ukazała się drukiem w 1989 r. Uczona otrzymała za nią indywidualną nagrodę III stopnia ministra edukacji narodowej.
W następnych latach Maria Musielak, obok prowadzenia działalności dydaktycznej na studiach dziennych i zaocznych, najpierw w strukturach Zakładu Historii Starożytnej, a od 1997 r. — Zakładu Historii Społeczeństw Antycznych, przygotowywała swoje kolejne prace naukowe, w tym przede wszystkim rozprawę, która miała stać się podstawą nadania jej stopnia doktora habilitowanego. Praca ta, która ostatecznie przybrała tytuł „Społeczeństwo greckich miast zachodnich wybrzeży Morza Czarnego”, ukazała się drukiem pod koniec 2003 r. Dysertacja uzyskała trzy jednoznacznie pozytywne recenzje, autorstwa prof. Leszka Mrozewicz (UAM), prof. Lesława Morawieckiego (UR) i prof. Krzysztofa Nawotki (UWr), co pozwoliło radzie naukowej Instytutu Historii UAM dopuścić Marię Musielak do kolokwium i wykładu habilitacyjnego. Odbyły się one w dniu 1 marca 2004 r. W opinii recenzentów oraz pozostałych osób biorących udział w posiedzeniu, Maria Musielak zaprezentowała się jako w pełni ukształtowana uczona, dojrzała pod względem naukowym, zasługująca na uzyskanie venia legendi w zakresie historii starożytnej. Rada naukowa IH UAM nadała jej jednogłośnie stopień naukowy doktora habilitowanego nauk humanistycznych w zakresie historii.
Wkrótce Maria Musielak uzyskała awans na stanowisko profesora UAM. W latach 2012-2017 pełniła funkcję kierownika Zakładu Historii Społeczeństw Antycznych Instytutu Historii UAM. Na swoim seminarium wypromowała wielu magistrów historii, a ostatnio także — od chwili wprowadzenia w Polsce systemu bolońskiego — również licencjatów. Pod jej kierunkiem naukowym powstała rozprawa doktorska, autorstwa Piotra Jagły, poświęcona polityce religijnej Filipa II Macedońskiego.
Maria Musielak wielokrotnie uczestniczyła w polskich i zagranicznych sympozjach i konferencjach naukowych, na których referowała wyniki swoich badań. Była beneficjentką stypendiów naukowych fundowanych przez szwajcarski Uniwersytet we Fryburgu (1991 r.), Uniwersytet w Tesalonikach (1993 r.), Fondation Hardt w Genewie (1996 r.) i Fundację Lanckorońskich (Rzym, 1998 r.). Uczestniczyła czynnie w realizacji grantów naukowych „Prosopographia Moesiaca” oraz „Transformacja Imperium Rzymskiego w czasach flawijskich” (lata 2008-2011). Była współredaktorką serii „Fontes Historiae Antiquae. Zeszyty źródłowe do dziejów społeczeństw antycznych”, do dziś jest współredaktorką serii wykładów gościnnych „Xenia Posnaniensia”. Za swoje osiągnięcia naukowe Maria Musielak trzykrotnie uzyskiwała nagrodę JM Rektora UAM (1983, 1988, 1991).
Jej zainteresowania naukowe oscylowały i oscylują wokół dziejów starożytnych Greków w rożnych aspektach ich funkcjonowania. W szczególności interesuje ją grecka polis i jej ewolucja. Prowadziła badania nad kształtowaniem się polis w okresie klasycznym i jej funkcjonowaniem zarówno w kontekście spraw wewnętrznych, jak i polityki zewnętrznej. Mowa tutaj o współdziałaniu z amfiktionami, relacjach ze społecznościami niegreckimi. Badania nad poleis w świecie greckim obejmowały głównie polis delficką, ale także poleis helleńskie funkcjonujące w państwie rzymskim, a zwłaszcza kolonie greckie na zachodnim wybrzeżu Morza Czarnego. Maria Musielak prowadzi również badania w zakresie epigrafiki i prozopografii. Interesują ją elity greckiego społeczeństwa obywatelskiego, w tym ich obraz w piśmiennictwie antycznym. W obszarze dydaktyki prowadzi zajęcia kursowe oraz fakultatywne. W ofercie autorskiej dydaktyki fakultatywnej Maria Musielak realizuje od wielu lat całoroczny lektorat o nazwie Język grecki z elementami kultury antycznej, konwersatorium pt. Podróże starożytnych Greków i Rzymian, wykłady monograficzne pt. Jak rządzili się starożytni Grecy i Rzymianie, czyli polityka od kuchni oraz Miasto antyczne. Centrum polityczna, kultura i sztuka, jak również wykład mistrzowski pt. Boginie starożytnych: miłości, śmierci, wojny, władzy.
[ze słowa wstępnego do książki "ΠΡΟΣ ΜΝΗΜΗΣ ΧΑΡΙΝ ΣΥΛΛΕΛΕΓΜΕΝΑ" z tekstami wybranymi Marii Musielak, Katarzyna Balbuza]